Reizen is je angsten onder ogen zien.
Linda en Gerson zijn terug naar Amsterdam. Ik plak er nog een kleine week aan vast. Heel leuk maar ook heel spannend! Nog twee nachten maak ik dankbaar gebruik van de gastvrijheid van Selma in Rio de Janeiro. Zij is een actieve dame van 79 jaar. In haar werkzame leven is ze kindertandarts geweest en opgeleid tot systeemtherapeut. Ze heeft een mooi apartement op de 16e verdieping wat uitkijkt over de stad en de bergen die de stad omarmen. En van waaruit Christus te zien is die zijn armen uitspreid over de stad. Geweldig als je daar steeds aan herinnerd wordt.
Ik rust wat uit en pak mijn koffer voor de volgende reis, een binnenlandse vlucht (met tussenstop in Sao Paulo) naar Port Seguro. Ik ga de Pataxó bezoeken. Ik heb de dag ervoor al een zeer gespannen gevoel in mijn buik. Het digitaal inchecken lukt niet. Gaat me dat op het vliegveld wel lukken? Ja hoor, het lukt. Er staat een scherm waarop ik mijn gegevens in kan vullen. De volgende onzekerheid staat al weer klaar. Lukt het met de overstap in Sao Paulo? Gate nummer 20. Goed op de borden kijken en zo snel mogelijk lopen. Ook dat lukt. Dan komt het volgende: staat er iemand klaar om mij op te vangen op Port Seguro? Ik heb helemaal geen adres waar ik moet zijn. Ook dat is geregeld. Janeiro, een Pataxó, staat in traditionele kleding en een taxichauffeur op mij te wachten. Hij herkent me van de profielfoto van whatsapp.
De laatste onzekerheid is de plek waar ik ga slapen. Hoe ziet het huis eruit?
De Pataxó is één van de stammen van oorspronkelijke bewoners van Brazilië. Ze moesten zich bekeren tot het katholicisme, de Portugese koning heeft geprobeerd hen uit te roeien en in de jaren twintig werden ze van hun grond verjaagd omdat de grond nodig was voor cacoaplantages. En in de jaren 50 zijn ze weer onderdrukt en vermoord omdat de grond nodig was om tropisch hout te ontginnen. Ubiraci is een van de Pataxó die opkomt voor hun belangen. Die ook gelooft dat de Luistergroepen zijn stam en met wie ze wonen, kan helpen elkaar te begrijpen en heling te vinden van al het onrecht dat hen is aangedaan en de daaruit voortvloeiende problemen.
Ik kom hier Agostina weer tegen, haar verhaal was gekozen op de luisterronde op de conferentie.
Zij is onderdeel van 'De beweging van de mensen zonder land' in de deelstaat Maranhão. Daar maakte ze mee dat een aantal van haar collega's in hun strijd om eerlijke (boeren land) is omgebracht. Agostina volgt samen met 17 anderen een Luistergroepen training. Ubiraci met een team geeft de training. Nog een aantal andere deelnemers ken ik van de conferentie in Brasilia. Het voelt bijzonder dat je elkaar hier weer ontmoet. Ik word hartelijk en warm ontvangen. En ook hier krijg ik weer heel veel knuffels, zoenen, massages en aandacht! Ik vind het fijn.
De andere dag maak ik mijn actieradius groter en ontdek dat de buurtgemeenschap een hele grote winkelstraat heeft met allemaal souvenirs van de streek en strandkleding winkels. Het gebied langs de kust is een grote toeristische trekpleister. Het strand is heel mooi en het water heeft een schitterende kleur en heerlijke temperatuur. Tijdens de weg van Port Seguro naar Corona da Vermelha, een half uur rijden, die langs het strand voerde, zijn allemaal resorts voor badgasten. Ik ben blij dat ik ervoor gekozen had om een kamer te gebruiken in het huis van de neef van Ubiraci. Zo voel ik mij meer onderdeel van de gemeenschap dan toerist.
Ik wilde ook graag wat van de omgeving zien en in de lonely planet werd het dorpje Arraial d’ Ajuda aangeprezen. En ook de mensen hier raadden dat aan. Maar hoe kom ik daar? Met de vertaal app (overal is wifi) werd duidelijk gemaakt dat ik eerst de bus moest nemen, dan de boot en dan de minibus. Dat gaan we dan maar proberen. We zien wel hoever we komen. Ik hou van dit soort avonturen. Het is minder spannend dan vliegen en ik hou mijzelf steeds voor: als je betaald kan je altijd nog een taxi nemen.
Ik vertrek vroeg, de bus komt er gelijk aan. Ik kan een kaartje kopen voor 1,50 euro. Ik ga maar tot het eindpunt mee, dat is hopelijk bij het veer. Helaas, nee dat is het niet. Het lukt me niet om uit te vinden welke bus ik naar het veer moet nemen. Mensen verwijzen me naar de taxi. Dan die maar genomen en voor 6 euro brengt hij me 10 minuten rijden naar de veerdienst. Ook dit is een gratis veerdienst. Dat voelt vertrouwd. Aan de overkant staat al een bus klaar waarvan de buschauffeur mij verzekerd dat hij naar Arraial d’ Ajuda gaat. In deze bussen moet je na het betalen van je kaartje (wat je aan het einde weer terug moet geven aan de chauffeur) door een draaipoortje. Ik pas er maar net tussen.
Het plaatsje is zeer toeristisch en leuk om door te lopen. Ik zoek het strand op. Daar is het bomvol en ik ga er vlug weer vandaan. De weg ernaartoe en weer terug is het leukste avontuur.
Bezoek reservaat van Pataxó
Ik word uitgenodigd mee te gaan naar het reservaat Jaqueira en er wordt mij verzekerd dat ik het geweldig vind. Verder word me niet echt iets uitgelegd en oefen ik mijzelf weer in afwachten wat er gaat gebeuren. We gaan met auto’s. Het is een half uur rijden vanaf het dorp meer het land in. We komen op een hele mooie groene plek uit met een grote poort wat de ingang markeert. Na een stukje lopen komen we op een plek uit wat nog het meeste weg heeft van een openlucht museum. Veel Pataxó die in traditionele kleding lopen, er word gekookt op traditionele wijze, kinderen spelen er rond, er is een plek waar een groep is en voorlichting krijgt, kleine groepjes toeristen worden rondgeleid, er is een ruimte waar zelf gemaakte spullen worden verkocht en een open ruimte waar de groep luistergroepbegeleiders gebruik van maken.
Het wordt me gaandeweg duidelijk dat zij hier zijn om de mensen die hier wonen en werken en bezoekers te verzorgen. Ze houden drie luisterrondes waarin ze mensen uitnodigen in de kring te zitten, ze krijgen een ooglap voor, er wordt rustige muziek gedraaid en iedereen krijgt eerst een voetenbadje met kruiden om je voeten in te doen. Vervolgens gaat iemand in de kring rondlopen en dingen zeggen die mensen uitdaagt om na te denken over hun leven. Ondertussen worden hun voeten gemasseerd of hun handen, hoofd, rug. Na enkele minuten klinkt er een ‘rammelaar’ en gaat iemand anders je masseren. Je ziet niet wie je masseert want je hebt een ooglap op. Het is heel rustgevend en verwarmend om met zoveel zorg benaderd te worden. Dit duurt ongeveer een uur bij elkaar. Daarna wordt iedereen gevraagd zijn ooglapje af te doen en mag je iets vertellen over wat het bij je losgemaakt heeft, wat het met je gedaan heeft. Als iemand verdrietig wordt omdat een nare of juist een mooie herinnering naar boven gekomen is gaat er gelijk iemand naar toe om te troosten. De mensen zijn heel knuffelig en geven elkaar makkelijk lichamelijke aandacht. Er worden ook veel liederen gezongen die iedereen dan meezingt. De teksten van de liederen gaan over troost en moed. Je ziet en voelt dat het mensen goed doet. Zouden wij dit ook kunnen doen in een park of een andere plek waar veel mensen komen?
Helaas moet ik deze mooie plek ook weer verlaten. Via dezelfde route vlieg ik weer terug. Ook weer met pijn in mijn buik want de taxi is veel te laat om mij naar het vliegveld te brengen maar er staat gelukkig weer zo’n zelfde apparaat waarop ik in kan checken. Ik heb een filmpje gemaakt van de landing in Sao Paulo. Wat een stad, ik kijk ernaar maar kan bijna niet geloven dat het echt is. Dat in al die flats en huizen mensen wonen die eten, drinken en werk nodig hebben maar vooral liefdevolle aandacht en zorg.
Ik logeer weer bij Selma, dat is fijn en voelt vertrouwd. We houden van hetzelfde eten, hebben graag structuur in ons leven en slapen graag. Ook hier is een training voor luistergroepbegeleiders. Dit zijn allemaal professionals die op een gezondheidscentrum werken, vooral psychologen en ook drie doctoren. Zo mooi om ook hier weer, ook al versta ik niets, dezelfde warmte en zorg te ervaren. Iets meer op afstand, het is tenslotte de grote stad en het zijn professionals. Maar je voelt dat in deze cultuur het gewoner is om door omhelzingen en lichamelijk contact waardering naar elkaar uit te spreken.
Het afscheid nadert van een geweldige reis. Ik dank de Protestantse Diaconie Amsterdam en Stichting Hart voor Noord dat ze deze reis mogelijk gemaakt hebben. Het was een unieke ervaring om met twee heel leuke collega's die de taal en cultuur kennen door dit land te reizen. Ik zal met hart en ziel eraan meewerken dat we plekken creëren in Amsterdam waar we elkaar in liefde ontvangen, ons oordeel en advies buiten de deur houden. Waar we zorg besteden aan onze ziel door te spreken over onze moeilijke ervaringen en waar we ook zorg aan ons lichaam besteden door o.a. massage. Ik sluit af met een filmpje van de groepshug en liedje wat ze mij in de Pataxo hebben meegegeven.