Zelfzorg gaat voor de zorg voor de ander
Brasilia
Wat een bijzondere stad is Brasilia, de hoofstad van Brazilie. In 1960 gesticht op een stuk land waar geen stad was. Het is ontworpen volgens het patroon van een vliegtuig met in de vleugels de woonwijken. Inmiddels zijn er ook allerlei buitenwijken ontstaan. Raad eens welke gebouwen je in de cockpit vindt? De regeringsgebouwen met de rechtelijke macht (het hooggerechtshof), de uitvoerende macht (de regering) en de wetgevende macht (tweede kamer). Alles is eenrichtingsverkeer. Om linksaf te gaan moet je altijd eerst rechts. :) Het is heel ruim opgezet.
Maar goed, we komen hier niet voor de stad maar voor een congres van de 'Terapia Comunitaria Integrativa' (wat wij hebben vertaald naar: Integratieve Buurt Therapie) waar de Luistergroepen deel van uitmaken. De conferentie is op het terrein van de universiteit. Een immens groot terrein met heel veel parkeerplaatsen want als het enigszins kan heb je een auto. Studenten verplaatsen zich met OV en Uber.
Ledenvergadering
De organisatie van de Luistergroepen in Brazilië bestaat 20 jaar. Er is een vijfkoppig (allemaal vrouwen) bestuur. Ze hebben herkenbare uitdagingen: hoe zorg je dat de organisatie beheersbaar en professioneel blijft? Waar haal je het geld vandaan voor ondersteunend personeel?
Maar voordat er vergaderd gaat worden is er eerst tijd om te luisteren naar elkaar. In een grote kring wordt iedereen gevraagd te zeggen wat je meebrengt. Symbolisch maak je dat zichtbaar door een klein scheutje gekleurd water in een glas te schenken. Houd er rekening mee dat iedereen iets bijdraagt en het glas niet overloopt. Tussendoor wordt er regelmatig een lied gezongen wat aansluit bij wat gezegd is. Er wordt de tijd voor genomen en je voelt dat het een sterke verbinding creëert.
Hierna is er een uitgebreide dynamiek onder leiding van Adalberto Barreto die als doel heeft om jezelf beter te leren kennen. De dynamiek van het paard. Het paard van een boer is in een put gevallen. Hij heeft niet de middelen om het paard eruit te halen. Hij besluit het paard dan maar te begraven want hij kan niet aanzien dat het lijdt. Samen met anderen gooien ze zand op het paard. Het paard schudt het zand van zich af en stampt met zijn voeten op de grond. Daarmee creëert hij een bodem die steeds verder omhoog komt. En waardoor het paard zelfs uit de put komt. Het zand staat symbool voor de stemmen die ons naar beneden drukken, die ons in de put houden. Schud het van je af! Dat doen we dan ook! Doe alsof je een paard bent dat al die naar beneden trekkende stemmen van je afschud. Na dit harde werken worden we tot rust gebracht. We horen dat we allemaal een kind in ons hebben wat beschadigd is door deze stemmen. Hoe lukt het ons om niet meer vanuit het gekwetste kind te reageren maar als volwassene? Als Luistergroepbegeleider is het belangrijk om te weten wat je triggert waardoor je als kind reageert. En hoe je als volwassene kan reageren. Als je dit bij jezelf herkent, kan je beter op anderen reageren.
Grote conferentie
De volgende dag start de driedaagse grote conferentie die dit jaar voor het eerst samen met de Sociale Psychiatrie wordt georganiseerd. Er zijn deelnemers uit allerlei steden en plekken in Brazilie maar ook deelnemers uit Peru, Chili, Ecuador, Dominicaanse Republiek, Belgie en Frankrijk.
We zijn vooral toeschouwer op de conferentie en die rol vinden we prima. We zijn hier ook om te onderzoeken hoe we ons tot de oorsprong en organisatie van de Luistergroepen gaan verhouden.
Linda kon een Luistergroep bijwonen in een gezondheidscentrum die begeleid werd door: Talita, Hilze en Elizabeth (niet op de foto)
In de Braziliaanse cultuur is het gewoon om veel tijd te besteden aan het bedanken van elkaar en het presenteren van kopstukken van organisaties die ook allemaal een klein beetje tijd krijgen om iets te zeggen. En veel is plenair. Een van de boeiende plenaire gesprekken is met een aantal mensen van Vira Vida, een programma voor jonge meiden die te maken hebben met huiselijk geweld en seksueel misbruik. Daar zijn de Luistergroepen onderdeel van een groter programma. Iedere dag begint met een Luisterronde waar ze hun pijn delen en (h) erkenning vinden. Er komen vragen aan de orde als: Hoe kan ik met mijn ouders omgaan terwijl ze mij ook mishandelen? Hoe maak ik mijn eigen keuzes? Ze ontdekken dat ze zelf niet schuldig zijn aan het misbruik. Ze spreken intenties naar elkaar uit en krijgen ondersteuning: Ik wil mijn leven veranderen en ben in staat dit te doen. De meiden krijgen ook scholing, lopen stage bij een bedrijf en worden geholpen werk te vinden.
In de pauzes hebben we allerlei leuke ontmoetingen en proberen we in gesprekken zicht te krijgen op de praktijk. De Luistergroepen worden in Brazilië vooral gehouden in gezondheidscentra en daarnaast voor specifieke doelgroepen zoals in een kliniek voor verslaafden of bij een daklozenopvang. De professionals, veelal psychologen, die daar werken leiden de Luistergroepen samen met vrijwilligers. Omdat het een door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) erkende methode is, kunnen de gezondheidscentra geld krijgen van het ministerie van gezondheid om professionals in te zetten voor de Luistergroepen. Ze zien het als een belangrijke vorm van preventie voor mentale en fysieke gezondheid. Dat inspireert ons om meer contact met huisartsen en praktijkondersteuners te zoeken, als we straks thuis zijn.
Helaas geen gelegenheid tot massage hier maar ik ben nog nooit zoveel over mijn haren geaaid en gezoend als deze dagen. Doordat ik de taal niet spreek een mooie vorm van communicatie. Het deed me goed. Ik heb dat als een warme massage ervaren.
Zij zocht me regelmatig op om even een knuffel en een zoen te geven.
Adalberto Barreto sluit de conferentie af met een mooi gezegde waarvan een afbeelding op de eerste plek waar we waren, Ocas do Indio, is getekend. Een vogel die op een tak zit die afbreekt heeft zijn vleugels om te vliegen. Dat is wat de Luistergroepen geeft aan mensen, geen oplossingen maar vleugels om te vliegen. Strategieën om met hun problemen om te gaan. Omdat niemand er alleen voor staat.
Daarna hebben we met zeker 200 mensen een luisterronde gehouden in de hal bij binnenkomst. Daar voelen we weer de kracht van de Luistergroepen. Het maakt niet uit met hoeveel mensen je bent. Een jonge vrouw bracht in dat ze overgevoelig is en snel emotioneel wordt van alle verhalen. Een jonge man van een indianenstam die homoseksueel is bracht in dat hij met discriminatie te maken heeft. Het verhaal van Agostina roept de meeste herkenning op en wordt gekozen. Door strijd om land heeft ze vrienden verloren die zijn gedood. Dit heeft haar leven getekend. Adalberto, die de ronde leidt, vat het verhaal van Agostina samen in de vraag: Wie heeft ook een groot verlies geleden in het leven en wat heb je gedaan om te overleven en wat heeft je steun gegeven? Tussendoor wordt veel gezongen als het verdriet of de boosheid te groot wordt en komt nog een drumband spelen. In de Braziliaanse cultuur zijn veel liederen die gebruikt worden om de emotie uit te drukken en daarmee te kanaliseren. Het delen wordt afgesloten met een strijdlied uit de verzetsbeweging tegen de grootgrondbezitters. Het was een hele mooie afsluiting van de conferentie. Ook ik herkende dingen uit de verhalen die verteld zijn in mijn leven en vond het fijn om door te luisteren en mee te doen haar te steunen en zelf ook moed te krijgen niet bij de pakken neer te zitten. Daarmee kunnen we naar Rio de Janeiro, het laatste deel van de reis.
